Ngày càng nhiều người trẻ lựa chọn một công việc không liên quan đến chuyên ngành đã học. Trong bối cảnh thị trường tuyển dụng biến động, việc làm trái ngành không còn là ngoại lệ mà đã trở thành xu hướng. Tuy nhiên, có nên làm việc trái ngành không? Đây là câu hỏi mà nhiều ứng viên – đặc biệt là sinh viên mới ra trường – đang trăn trở. Bài viết của Fidovn cũng cung cấp một lộ trình rõ ràng nếu bạn đang cân nhắc tái định hướng sự nghiệp của mình.
1. Có nên làm việc trái ngành không?
Nhiều người đi làm thường đặt câu hỏi: Có nên làm việc trái ngành không? Câu trả lời là bạn hoàn toàn có thể làm việc trái ngành, miễn là sự thay đổi này phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp cá nhân, năng lực hiện tại và xu hướng của thị trường tuyển dụng.
Theo báo cáo về thị trường lao động năm 2023 có tới 41% người lao động Việt Nam đang làm công việc khác ngành học. Điều này cho thấy việc “rẽ hướng” không còn là ngoại lệ mà đã trở thành xu thế trong bối cảnh nhiều ngành nghề truyền thống dần bão hòa, trong khi các lĩnh vực mới như Digital Marketing, UX/UI, Data Analyst lại phát triển mạnh mẽ.
Ngược lại, nếu quyết định chỉ dựa trên cảm tính hoặc chạy theo trào lưu, thì làm trái ngành có thể khiến bạn lãng phí thời gian và công sức mà không đạt được kết quả mong muốn. Bên cnahj đó, nếu bạn chưa có sự chuẩn bị về kỹ năng, hoặc mục tiêu nghề nghiệp chưa rõ ràng, thì việc chuyển ngành có thể mang đến nhiều rủi ro hơn là cơ hội.
2. Khi nào nên làm việc trái ngành?
Không phải lúc nào chuyển ngành cũng là lựa chọn sai lầm. Trên thực tế, có nhiều tình huống mà việc làm trái ngành lại mang đến cho bạn cơ hội phát triển tốt hơn so với việc gắn bó mãi với chuyên môn ban đầu. Dưới đây là những trường hợp điển hình mà bạn nên cân nhắc làm việc trái ngành:
- Mới ra trường nhưng không có cơ hội đúng ngành: Nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp nhận ra rằng thị trường lao động không còn nhiều vị trí cho ngành học của mình. Trong tình huống này, việc chọn một công việc khác ngành sẽ giúp bạn tích lũy kinh nghiệm, có thu nhập ổn định và mở rộng cơ hội sau này.
- Ngành học đang suy thoái hoặc bão hòa: Một số lĩnh vực có xu hướng thu hẹp do ảnh hưởng từ công nghệ và xu hướng tiêu dùng. Khi nhu cầu tuyển dụng giảm mạnh, việc chuyển sang một ngành khác đang phát triển là lựa chọn khôn ngoan.
- Phát hiện ra đam mê mới: Trong quá trình học tập hoặc đi làm, bạn có thể nhận ra rằng mình phù hợp hơn với một lĩnh vực khác. Chẳng hạn, một kỹ sư công nghệ có thể nhận ra đam mê trong thiết kế sản phẩm hoặc quản lý dự án.
- Mong muốn thay đổi phong cách sống: Nếu công việc hiện tại gây căng thẳng, không phù hợp với lối sống hoặc giá trị cá nhân, thì làm việc trái ngành có thể mang lại sự cân bằng tốt hơn giữa công việc và cuộc sống.
- Cần thu nhập tốt hơn hoặc nhanh hơn: Có những ngành nghề mới nổi như công nghệ thông tin, thương mại điện tử, marketing số… mang lại mức thu nhập hấp dẫn hơn hẳn. Khi có đủ năng lực học hỏi và thích nghi, bạn hoàn toàn có thể cân nhắc việc chuyển ngành để cải thiện đời sống tài chính.
Tìm việc thực tập sinh phù hợp tại Fidovn!
3. Ưu điểm của việc làm trái ngành
Làm việc trái ngành không chỉ đơn giản là một sự “rẽ hướng” nghề nghiệp, mà còn có thể mang lại nhiều lợi ích bất ngờ. Dưới đây là những ưu điểm nổi bật của việc làm trái ngành mà bạn nên cân nhắc:
Khai phá năng lực tiềm ẩn
Khi bước sang một lĩnh vực mới, bạn có cơ hội thử thách bản thân ở những khía cạnh chưa từng khám phá. Nhiều người nhận ra rằng họ thực sự giỏi ở một ngành hoàn toàn khác với ngành học ban đầu. Việc này không chỉ giúp bạn phát triển kỹ năng mới mà còn tạo động lực để bạn không ngừng tiến bộ.
Mở rộng mạng lưới mối quan hệ và kỹ năng
Làm việc trong một lĩnh vực khác sẽ đưa bạn vào môi trường hoàn toàn mới. Bạn sẽ gặp gỡ đồng nghiệp, đối tác và khách hàng đa dạng hơn. Chính sự mở rộng này giúp bạn tích lũy thêm nhiều kỹ năng mềm như giao tiếp, quản lý thời gian, tư duy phản biện – những yếu tố quan trọng để thành công lâu dài.
Tìm thấy cơ hội phát triển phù hợp hơn với tính cách
Không phải ai cũng chọn đúng ngành ngay từ đầu. Nhiều người sau khi đi làm mới nhận ra tính cách và sở thích của mình phù hợp hơn với một lĩnh vực khác. Khi dám thử sức ở ngành mới, bạn có thể tìm thấy môi trường làm việc phù hợp hơn, từ đó phát huy tối đa tiềm năng cá nhân.
Tạo lợi thế cạnh tranh nhờ sự đa ngành
Người từng trải qua nhiều lĩnh vực thường có góc nhìn đa chiều hơn so với những ai chỉ gắn bó với một ngành duy nhất. Ví dụ, một kỹ sư công nghệ chuyển sang marketing sẽ hiểu rõ cách ứng dụng công nghệ trong truyền thông. Sự kết hợp này giúp bạn nổi bật trên thị trường lao động và dễ dàng thăng tiến hơn.
4. Rủi ro và thách thức khi làm trái ngành
ên cạnh những lợi ích, việc làm trái ngành cũng tồn tại nhiều rủi ro mà bạn cần cân nhắc trước khi đưa ra quyết định. Hiểu rõ những khó khăn này sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn và tránh được những sai lầm không đáng có.
Khó khăn trong giai đoạn hòa nhập ban đầu
Khi chuyển sang một lĩnh vực hoàn toàn mới, bạn sẽ cần nhiều thời gian để làm quen với môi trường làm việc, quy trình và văn hóa ngành. Sự bỡ ngỡ này có thể khiến bạn cảm thấy áp lực, thậm chí dễ bị nản chí nếu thiếu sự kiên nhẫn và hỗ trợ.
Thiếu kiến thức chuyên môn sâu
So với những người học đúng ngành, bạn có thể gặp bất lợi về kiến thức nền tảng. Việc này buộc bạn phải đầu tư thêm thời gian để học hỏi từ đầu thông qua khóa học, chứng chỉ hoặc trải nghiệm thực tế. Nếu không bù đắp nhanh chóng, bạn sẽ khó cạnh tranh trong môi trường chuyên nghiệp.
Nguy cơ bị đánh giá thấp trong công việc
Một số nhà tuyển dụng hoặc đồng nghiệp có thể nghi ngờ năng lực của bạn khi biết bạn xuất thân từ ngành khác. Điều này đòi hỏi bạn phải nỗ lực nhiều hơn để chứng minh khả năng, đồng thời kiên nhẫn trong việc xây dựng uy tín và sự tin tưởng.
Tốn nhiều thời gian để thích nghi và học lại từ đầu
Chuyển ngành đồng nghĩa với việc bạn phải chấp nhận đi lại từ vạch xuất phát. Quá trình này có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, tùy theo mức độ khác biệt giữa ngành học cũ và ngành mới. Nếu bạn không có kế hoạch rõ ràng, việc học lại từ đầu có thể trở thành gánh nặng cả về thời gian lẫn chi phí.
Nhìn chung, làm việc trái ngành không phải là con đường bằng phẳng. Tuy nhiên, nếu bạn đã lường trước được những rủi ro này và chuẩn bị chiến lược phù hợp, thì việc rẽ hướng hoàn toàn có thể trở thành một lựa chọn thành công.
5. Làm gì để chuẩn bị nếu quyết định trái ngành?
Quyết định làm việc trái ngành có thể là một bước ngoặt quan trọng, nhưng để thành công, bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Dưới đây là lộ trình chi tiết và thực tế giúp bạn tự tin hơn khi bắt đầu lại từ đầu:
Nghiên cứu ngành mới và xây dựng kiến thức nền
- Tìm hiểu tổng quan ngành mới: Đọc báo cáo nhân lực, mô tả công việc và xu hướng phát triển của lĩnh vực mà bạn muốn theo đuổi. Các nguồn chính thống như Báo cáo lao động – Tổng cục Thống kê hay VietnamWorks sẽ cung cấp dữ liệu tin cậy.
- Học kiến thức nền tảng: Đăng ký các khóa học trực tuyến (Coursera, Udemy, edX) hoặc các khóa đào tạo ngắn hạn trong nước để bổ sung khoảng trống kiến thức. Đây là cách nhanh nhất để có nền móng vững chắc.
Phát triển kỹ năng cứng và kỹ năng mềm
- Kỹ năng cứng (hard skills): Thực hành qua các dự án cá nhân, freelance hoặc tham gia câu lạc bộ, cộng đồng nghề nghiệp để rèn luyện kỹ năng chuyên môn.
- Kỹ năng mềm (soft skills): Tập trung cải thiện kỹ năng giao tiếp, quản lý thời gian, tư duy phản biện và khả năng thích ứng. Đây là những yếu tố giúp bạn hòa nhập nhanh hơn ở môi trường mới.
Xây dựng hồ sơ ứng tuyển nổi bật
- CV & Resume: Tái cấu trúc CV để nhấn mạnh kỹ năng chuyển đổi (transferable skills) và kinh nghiệm liên quan, thay vì chỉ liệt kê công việc cũ.
- Danh mục minh chứng (portfolio): Thu thập các ví dụ thực tế từ dự án, khóa học hoặc công việc freelance. Một portfolio nhỏ nhưng chất lượng sẽ tạo điểm nhấn mạnh mẽ với nhà tuyển dụng.
- Thương hiệu cá nhân (personal branding): Cập nhật LinkedIn, tham gia chia sẻ kiến thức trong cộng đồng nghề nghiệp để chứng minh sự nghiêm túc và cam kết của bạn với ngành mới.
Chuẩn bị kỹ cho vòng phỏng vấn
- Lý do chuyển ngành: Soạn sẵn một câu chuyện thuyết phục, thể hiện động lực, quá trình chuẩn bị và sự nghiêm túc của bạn.
- Câu hỏi tình huống: Tập trả lời các tình huống thực tế liên quan đến ngành mới. Hãy cho thấy bạn không chỉ “muốn thử sức” mà thực sự đã sẵn sàng.
- Thực hành mock interview: Luyện tập phỏng vấn thử cùng bạn bè, mentor hoặc các chương trình huấn luyện để tăng sự tự tin.
Mở rộng mạng lưới quan hệ trong ngành mới
- Networking: Chủ động tham gia hội thảo, workshop hoặc các sự kiện ngành nghề để kết nối với chuyên gia và đồng nghiệp trong lĩnh vực mới.
- Tìm mentor: Nếu có thể, hãy tìm một người cố vấn (mentor) trong ngành để được định hướng và học hỏi nhanh hơn.
- Cộng đồng nghề nghiệp: Tham gia các group chuyên ngành trên LinkedIn hoặc Facebook để cập nhật cơ hội và chia sẻ kiến thức.
Tìm việc bán thời gian linh hoạt tại Fidovn!
6. Câu hỏi thường gặp (FAQ) về việc làm trái ngành
Có cần học lại đại học nếu muốn làm việc trái ngành không?
Không, bạn không nhất thiết phải học lại đại học. Bạn có thể tham gia các khóa học ngắn hạn, chương trình chứng chỉ hoặc tự học để bổ sung kiến thức nền tảng cho ngành mới.
Làm việc trái ngành có ảnh hưởng đến CV không?
Có. CV của bạn cần được tái cấu trúc để nhấn mạnh vào kỹ năng chuyển đổi và kinh nghiệm thực tế thay vì chỉ liệt kê công việc cũ. Nếu được trình bày hợp lý, CV trái ngành có thể trở thành lợi thế cạnh tranh.
Mất bao lâu để thích nghi khi chuyển sang ngành mới?
Thời gian thích nghi thường kéo dài từ vài tháng đến một năm, tùy thuộc vào mức độ khác biệt giữa ngành cũ và ngành mới, cũng như sự chủ động học hỏi của bạn.
Mức lương khi làm việc trái ngành có thấp hơn không?
Trong giai đoạn đầu, mức lương có thể thấp hơn so với người làm đúng ngành do bạn thiếu kinh nghiệm chuyên sâu. Tuy nhiên, nếu bạn phát triển kỹ năng nhanh chóng và chứng minh được năng lực, mức lương hoàn toàn có thể tăng trưởng mạnh mẽ.
Câu hỏi “Có nên làm việc trái ngành không?” không có một đáp án chung cho tất cả mọi người. Quyết định này phụ thuộc vào nhiều yếu tố: mục tiêu cá nhân, kỹ năng hiện tại, nhu cầu thị trường và mức độ chuẩn bị của bạn. Nếu bạn đang cân nhắc thay đổi sự nghiệp, hãy tiếp tục theo dõi các bài viết từ Fidovn để nhận thêm kiến thức, kinh nghiệm và lời khuyên thực tiễn giúp bạn tìm được công việc phù hợp và xây dựng một hành trình sự nghiệp vững chắc.
